ĐAU BỤNG MẠN TÍNH

> Đau bụng mạn tính thực thể

Đau bụng mạn tính thực thể do rối loạn của các cơ quan trong cơ thể được xác định thông qua thăm khám như rối loạn cơ quan niệu quản – sinh dục, rối loạn tiêu hóa, rối loạn hệ thống miễn dịch hoặc tự miễn,…

> Đau bụng mạn tính cơ năng

Đau bụng mạn tính cơ năng là tình trạng cơn đau kéo dài trên 6 tháng và không tìm ra được các rối loạn sinh lý cụ thể nào gây ra triệu chứng đau bụng. Đau bụng mạn tính cơ năng không liên quan đến các vấn đề sinh lý như kinh nguyệt, đi tiêu hoặc ăn uống và cơn đau kéo dài ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Chính xác nguyên nhân gây đau bụng mạn tính cơ năng vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, các nơron cảm giác thần kinh ở sừng sau tủy sống có thể trở nên nhạy cảm và tăng cảm giác đau do sự kết hợp của nhiều yếu tố như nhận thức và tâm lý.

Đau bụng mạn tính có thể xuất phát từ các vấn đề trong đường tiêu hóa bao gồm:

• Bệnh celiac: dấu hiệu bệnh gồm đầy hơi kèm đau bụng, tiêu chảy, sụt cân và mệt mỏi. Bệnh Celiac là bệnh lý mãn tính, qua trung gian miễn dịch khiến cơ thể phản ứng quá mức với gluten và làm tổn thương lớp niêm mạc của ruột non. Hiện nay chưa có cách chữa khỏi bệnh Celiac nhưng loại trừ gluten khỏi chế độ ăn uống là điều bắt buộc.
• Viêm ruột thừa mạn tính: là bệnh lý hiếm gặp ở ruột thừa, khởi phát là viêm ruột thừa cấp tính sau đó thoái lui, có thể tái diễn nhiều lần, trong đó đau bụng là triệu chứng phổ biến nhất.
• Viêm túi mật mạn tính: là tình trạng gây ra bởi nhiều đợt viêm túi mật cấp tính làm giảm khả năng co bóp, teo túi mật, đồng thời chức năng cô đặc, lưu trữ dịch mật của túi mật mất dần, giảm khả năng tống xuất dịch mật vào ống tiêu hóa.
• Các bệnh về gan như viêm gan mạn tính, xơ gan, suy gan: lúc đầu, các triệu chứng có thể bị nhầm với chứng khó tiêu hoặc cúm dạ dày. Tuy nhiên các triệu chứng bệnh gan sẽ kéo dài, người bệnh có thể bị vàng da, chán ăn và mệt mỏi. Dù một số tình trạng gan có thể tự khỏi nhưng Cô Bác, Anh Chị nên đi khám bác sĩ để xác định tình trạng sức khỏe và điều trị kịp thời.
• Viêm tụy mạn tính, nang giả tụy: Giống như viêm tụy cấp, tổn thương tụy mạn tính cũng đặc trưng bởi tình trạng đau bụng. Tuy nhiên, người bệnh có quá trình đau kéo dài tại thượng vị hay đôi khi chỉ là cảm giác căng tức. Cơn đau thường tăng lên rõ rệt vào mỗi bữa ăn hoặc khi có uống rượu. Đau lan xuyên ra sau lưng hoặc ra một nửa phần bụng trên, thỉnh thoảng lan xuống nửa dưới. Để hạn chế đau, người bệnh thường bất động trong tư thế khum người như ngồi cúi ra trước hoặc nằm co chân, rất hạn chế nằm ngửa hay ưỡn người vì sẽ khiến đau nhiều hơn.
• Ung thư đại tràng: là sự gia tăng ác tính của các tế bào biểu mô của đại tràng (phần chính của ruột già) hoặc trực tràng (đoạn nối giữa đại tràng và hậu môn). Các triệu chứng bệnh sẽ phụ thuộc vào giai đoạn ung thư, vị trí, kích thước của khối u. Đau bụng và khó chịu ở vùng bụng kéo dài như ruột hay co thắt, đầy hơi, chướng bụng, xuất huyết đại tràng hoặc có máu lẫn trong phân, thay đổi thói quen đi tiêu là những triệu chứng thường gặp của bệnh.
• Bệnh viêm ruột: (bệnh Crohn, viêm loét đại tràng): là một tình trạng mãn tính đặc trưng bởi đau quặn bụng, buồn nôn, chán ăn, tiêu chảy và sụt cân. Các triệu chứng có thể đến và biến mất. Thuốc kê đơn có thể làm dịu các triệu chứng và giảm các cơn bùng phát.

• Ung thư dạ dày: là sự xuất hiện các tế bào ác tính phát triển từ lớp niêm mạc dạ dày. Ung thư dạ dày giai đoạn sớm thường không biểu hiện triệu chứng đặc hiệu. Ở giai đoạn muộn, khi tế bào ung thư phát triển, các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn bao gồm đau bụng, nôn máu hoặc đi ngoài phân đen hiếm gặp, sụt cân không chủ ý,…
• Viêm đại tràng u hạt: tiền sử gia đình có người thân mắc bệnh hoặc nhiễm trùng tái phát ở những cơ quan như phổi, hạch bạch huyết làm tăng nguy cơ mắc bệnh và gây đau bụng mãn tính.
• Thoát vị hoành: là tình trạng dạ dày trượt lên qua lỗ cơ hoành. Hầu hết thoát vị đều không có triệu chứng, nhưng việc tăng tỷ lệ trào ngược axit có thể dẫn đến triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) như ợ nóng, ho khan, khàn giọng, ợ chua và đau bụng. Các triệu chứng trào ngược axit giảm khi sử dụng các thuốc kháng axit.
• Lao ruột: là một thể bệnh lao ngoài phổi, do vi khuẩn lao gây nên tình trạng nhiễm khuẩn đường ruột. Lao ruột thường không có triệu chứng đặc hiệu hoặc chỉ có dấu hiệu thông thường như đau thắt bụng, sốt, tiêu chảy, sụt cân, đôi khi sờ thấy khối u ở góc phần tư dưới bên phải.
• Không dung nạp lactose: lactose là một loại đường trong các sản phẩm từ sữa. Người không dung nạp lactose có thể xuất hiện các triệu chứng gồm chướng bụng và co thắt ruột sau khi sử dụng các sản phẩm sữa như sữa bò, sữa đậu nhành,… Đây là nguyên nhân phổ biến gây đau bụng ở trẻ em.
• Ung thư tụy: ở giai đoạn muộn, người bệnh xuất hiện các triệu chứng đau phần bụng trên nghiêm trọng, sau đó cơn đau lan ra sau lưng, sụt cận không rõ nguyên nhân, có thể gây vàng da tắc mật.
• Nhiễm ký sinh trùng (đặc biệt là bệnh giardiasis): có thể gây viêm ruột do ký sinh trùng. Nhiễm ký sinh trùng đường ruột gây ra các tổn thương khiến lớp niêm mạc bị viêm, sưng đỏ cùng với các triệu chứng phổ biến như đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn ói,…
• Loét dạ dày – tá tràng: xảy ra ở dạ dày hoặc tá tràng (phần đầu của ruột non). Loét dạ dày – tá tràng có thể gây đau bụng dữ dội, nóng rát, buồn nôn và chán ăn. Thuốc kháng sinh và thuốc ức chế axit hoặc thuốc chặn axit là phương pháp điều trị hiệu quả cho hầu hết các vết viêm loét dạ dày – tá tràng.
• Bệnh táo bón: tình trạng táo bón mạn tính kéo dài hơn ba tháng và đôi khi tiếp tục kéo dài trong nhiều năm có thể gây đau bụng dữ dội khi đi cầu, căng, chướng bụng, đi ngoài ra máu.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): các triệu chứng của IBS bao gồm đau bụng, đầy hơi và chuột rút, cùng với táo bón hoặc tiêu chảy. IBS là một tình trạng phổ biến có thể được kiểm soát bằng thuốc và điều chỉnh chế độ ăn uống.

Các triệu chứng “cờ đỏ” sau có thể cho thấy tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng, càng nhiều triệu chứng thì tình trạng càng nghiêm trọng:

• Sốt
• Chán ăn, sụt cân
• Bệnh nhân thức giấc vì đau bụng
• Tiêu ra máu hoặc tiểu ra máu
• Vàng da, vàng mắt

• Nôn ói hoặc tiêu chảy nghiêm trọng/ thường xuyên
• Phù
• Sờ thấy khối u vùng bụng hoặc tăng kích thước cơ quan
• Khó nuốt

Ngoài ra, thực hiện tầm soát ung thư tiêu hóa theo khuyến cáo, kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ sẽ giúp Cô Bác, Anh Chị phát hiện sớm những bệnh lý bất thường của cơ thể.

X-quang bụng

X-quang ổ bụng để tìm kiếm vấn đề bệnh lý liên quan đến thận, niệu quản hoặc bàng quang còn được gọi là KUB.

Siêu âm

Siêu âm (Ultrasonography) có thể cho những thông tin chẩn đoán trong một số trường hợp.

Siêu âm rất đặc hiệu cho chẩn đoán các bệnh lý ở đường tiêu hóa, mật và buồng trứng.

Siêu âm tiện dụng, chi phí thấp và không tiếp xúc với tia X. Khả năng chẩn đoán của siêu âm bị giới hạn ở bệnh nhân thừa cân, ruột chướng hơi và tràn khí dưới da.

Chụp X-quang Bari

Chụp X-quang Bari dạ dày – ruột non (ống thiêu hóa trên và phần nối tiếp với ruột non) có thể hữu ích trong việc chẩn đoán viêm, loét và tắc nghẽn trong ống tiêu hóa trên.

Chụp cắt lớp vi tính

Chụp cắt lớp vi tính (CT scan – Computed tomographic scanning) có thể giúp đánh giá toàn bộ vùng bụng chậu của bệnh nhân tương đối nhanh chóng đồng thời có thể phát hiện các bệnh do động mạch cản trở máu đến các cơ quan tiêu hóa.

Chụp cộng hưởng từ

Chụp cộng hưởng từ (MRI – Magnetic resonance imaging) cung cấp được các hình ảnh cắt ngang nhưng không bị nhiễm tia X-quang. MRI rất hữu ích trong việc chẩn đoán nhiều bệnh lý tương tự như chụp cắt lớp CT.

Ngoài ra, trong một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định thêm chụp cộng hưởng từ mật tụy (MRCP) hoặc nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP).

• Kiểm soát căng thẳng: căng thẳng, lo âu trong thời gian dài có thể khiến triệu chứng đau bụng trở nên nghiêm trọng hơn. Các biện pháp giúp kiểm soát căng thẳng như ngồi thiền, tập thở sâu và thư giãn cơ bắp thường xuyên,…
• Thuốc như aspirin, NSAIDs, thuốc chẹn thụ thể H2, ức chế bơm proton, thuốc chống trầm cảm ba vòng,… làm giảm co thắt cơ đường tiêu hóa. Tuy nhiên, cần tránh nhóm Opioids vì chúng thường gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng khác.

• Các phương pháp nhận thứcnhư hướng dẫn cách thư giãn, điều hòa ngược sinh học, thôi miên có thể giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái và kiểm soát tình trạng bệnh. Người bệnh cần thăm khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ.
• Chế độ ăn uống khoa học: bác sĩ có thể đề nghị tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn, hạn chế các loại thực phẩm làm tăng cơn đau bụng như thức ăn khó tiêu, nhiều dầu mỡ, tránh đồ uống nhiều đường và đồ uống có gas,…

• Uống baking soda để giảm chứng ợ nóng (1 thìa cà phê pha trong 230ml nước).
• Uống nước gừng để hỗ trợ tiêu hóa và giảm cảm giác buồn nôn (tốt nhất là nên dùng gừng tươi và ngâm một ít trong nước nóng hoặc trà).
• Chườm túi làm nóng lên bụng trong 20 – 30 phút mỗi ngày sau 14 giờ sẽ giúp giảm đau và hạn chế co thắt cơ. Phương pháp điều trị triệu chứng đau bụng mạn tính
• Chia bữa ăn lớn thành nhiều bữa nhỏ.
• Thay đổi chế độ ăn uống và tránh các loại thực phẩm có nguy cơ gây đau bụng. Đặc biệt là người mắc bệnh rối loạn chức năng tiêu hóa, cần tuân theo thực đơn của các chuyên gia dinh dưỡng.

• Hạn chế một số loại thức uống có gas, nhiều đường, đồ uống chứa caffeine, thực phẩm chứa nhìu chất béo nếu Cô Bác, Anh Chị thường xuyên bị đầy hơi, đau bụng, tiêu chảy, chướng bụng,…
• Bổ sung hàm lượng chất xơ vào khẩu phần ăn mỗi ngày nếu Cô Bác, Anh Chị bị táo bón như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu.
• Giảm căng thẳng, lo lắng bằng các kỹ thuật thư giãn, sử dụng thuốc hoặc phân chia thời gian làm việc hợp lý.
• Hạn chế hoặc ngưng sử dụng rượu bia, thuốc lá.