TÁO BÓN XEN KẼ TIÊU CHẢY

Nguyên nhân táo bón xen kẽ tiêu chảy do chế độ ăn uống

Ăn kiêng có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột. Một số loại thực phẩm có thể gây kích ứng ruột ở những người mắc chứng không dung nạp hoặc dị ứng.

Thư viện Quốc gia về Đái tháo đường, Tiêu hóa và Bệnh thận Mỹ (NIDDK) lưu ý rằng dị ứng thực phẩm thông thường cũng có thể dẫn đến các triệu chứng lâu dài, chẳng hạn như tiêu chảy mạn tính.

Các thực phẩm có thể gây kích ứng bao gồm:

• Sữa bò.
• Hạt ngũ cốc chẳng hạn như lúa mì.
• Đậu nành.
• Trứng.
• Hải sản.
• Một số loại nước sốt và gia vị.
• Rượu đường: thường được sử dụng làm chất làm ngọt có hàm lượng calo thấp trong kẹo hoặc kẹo cao su không đường, làm phụ gia thực phẩm trong thực phẩm chế biến sẵn, kem đánh răng, một số loại thuốc và thuốc nhuận tràng.

NIDDK cũng chỉ ra rằng ăn những thực phẩm này có thể gây ra phản ứng trong hệ tiêu hóa, dẫn đến các triệu chứng như táo bón và tiêu chảy.

Nếu các triệu chứng này thỉnh thoảng xảy ra nhưng đủ thường xuyên để gây khó chịu, Cô Bác, Anh Chị nên ghi chú lại các thực phẩm đã ăn để theo dõi, điều chỉnh chế độ ăn uống, tránh ảnh hưởng đến nhu động ruột và giúp xác định các loại thực phẩm gây kích thích và không dung nạp.

Nguyên nhân táo bón xen kẽ tiêu chảy do nhiễm trùng tiêu hóa cấp tính

Nhiễm trùng tiêu hóa cấp tính là tình trạng dạ dày hoặc ruột bị nhiễm virus tạm thời dẫn đến viêm các mô bên trong. Nhiễm trùng dạ dày hoặc ruột có thể gây ra những thay đổi tạm thời về thói quen đi tiêu, ví dụ như norovirus là một bệnh nhiễm virus tạm thời trong dạ dày hoặc ruột, có thể gây tiêu chảy.

Tiêu chảy là một trong những triệu chứng phổ biến của bệnh nhiễm trùng tiêu hóa cấp tính do ruột sưng lên, cản trở khả năng hấp thụ nước và đẩy phần lớn các chất thải hiện có trong ruột ra ngoài. Tình trạng viêm kéo dài khiến ruột mất khả năng co bóp và độ đàn hồi. Chất thải tồn đọng trong ruột sau một thời gian gây triệu chứng táo bón.

Sau đó, người bệnh có thể bị tiêu chảy tái đi tái lại do nước không được hấp thụ đúng cách từ vài ngày đến vài tuần. Các triệu chứng này sẽ biến mất nếu được điều trị triệt để và các mô lành hoàn toàn.

Nguyên nhân táo bón xen kẽ tiêu chảy do phản ứng với thuốc

Trong một số trường hợp, thay đổi nhu động ruột có thể bắt nguồn từ một số loại thuốc mà Cô Bác, Anh Chị đang sử dụng.

Theo báo cáo của Trung tâm Thông tin Công nghệ Sinh học Quốc gia, Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ, một số loại thuốc có thể có tác dụng phụ lên đường tiêu hóa tương tự như các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc bệnh viêm ruột (IBD).

Những loại thuốc này bao gồm thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc chống loạn thần, thuốc chống trầm cảm và metformin.

Một số thay đổi này có thể là tạm thời và sẽ cải thiện khi cơ thể quen với thuốc. Mỗi loại thuốc và cơ địa đều khác nhau. Nếu gặp phải những thay đổi về đường tiêu hóa sau khi bắt đầu dùng thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng, Cô Bác, Anh Chị nên liên hệ với bác sĩ chuyên môn tại bệnh viện/phòng khám nội tiêu hóa để được tư vấn thêm.

Nguyên nhân táo bón xen kẽ tiêu chảy do mang thai

Bình thường, phụ nữ khi mang thai bị táo bón xen kẽ tiêu chảy do một số nguyên nhân sau:

• Thai kỳ có thể khiến thay đổi thói quen ăn uống gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc làm chậm hoạt động của cơ ruột và gây táo bón.
• Nhạy cảm hoặc dị ứng với một số thực phẩm có thể dẫn đến cả táo bón và tiêu chảy. Nguyên nhân do hệ thống miễn dịch ở phụ nữ mang thai phản ứng với các chất có trong thức ăn hoặc chất lỏng.
• Vitamin cần bổ sung khi mang thai cũng có thể gây ra những thay đổi trong nhu động ruột dẫn đến tiêu chảy hoặc táo bón.
• Những thay đổi về hormone có thể ảnh hưởng đến tốc độ và chuyển động của đường tiêu hóa, cũng như nhiều chất trong cơ thể phụ nữ mang thai có liên quan đến quá trình tiêu hóa.
• Áp lực lên ruột phụ nữ mang thai từ thai nhi đang lớn có thể khiến phân bị tác động do chèn ép qua các không gian hẹp hơn trong ruột kết có thể dẫn đến táo bón.

Một số triệu chứng cúm, chẳng hạn như sốt cao, có thể khiến cơ thể bị mất nước, dẫn đến tiêu chảy xen kẽ táo bón. Một số triệu chứng đi kèm khác của nhiễm trùng tiêu hóa cấp tính như:

• Ăn mất ngon.
• Sốt.
• Ớn lạnh.
• Đau nhức cơ thể hoặc đau đầu.
• Buồn nôn, nôn.
• Đau bụng cấp tính.

Các triệu chứng khác của bệnh viêm ruột (IBD) có thể xuất hiện khi phản ứng với một số loại thực phẩm hoặc các tác nhân gây bệnh khác như:

• Đi ngoài ra máu hoặc tiêu phân nhầy nhớt, thường xảy ra vào ban đêm và không kiểm soát.
• Đau bụng, co thắt ruột.
• Buồn nôn, nôn mửa.
• Xuất hiện máu ẩn trong phân.
• Mất cảm giác ngon miệng.
• Giảm cảm giác thèm ăn, cơ thể cảm thấy mệt mỏi.
• Thiếu máu, thiếu sắt, sụt cân không rõ nguyên nhân.

• Nước tiểu màu vàng sẫm
• Miệng khô, dính, mắt trũng
• Khát nước

• Đi tiểu ít hơn bình thường
• Đau đầu

• Chóng mặt
• Mất tập trung

• Sưng các tĩnh mạch xung quanh hậu môn (bệnh trĩ) do căng thẳng.
• Rách da hậu môn (nứt hậu môn) do phân lớn hoặc cứng.
• Liên tục cảm thấy buồn đi tiêu mà không đi được (mót rặn).

• Không thể tống phân ra ngoài.
• Một phần ruột nhô ra khỏi hậu môn (sa trực tràng) do căng thẳng khi đi tiêu.

1. Tần suất và thời gian đi tiêu ra sao?
2. Tình trạng phân như thế nào (phân có máu, dịch nhầy, màu sắc hoặc độ đặc ra sao)?
3. Cô Bác, Anh Chị có cố sức khi đi cầu không?
4. Thời gian và số lần sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc thuốc xổ khám đại tràng. Các loại thuốc bao gồm kháng sinh sử dụng 3 tháng gần đây là gì?

1. Cân nặng của Cô Bác, Anh Chị có tăng hoặc giảm đột ngột không?
2. Gia đình có ai đã hoặc đang mắc bệnh táo bón, bệnh về đường tiêu hóa hoặc ung thư đại – trực tràng không?
3. Nguyên nhân nào Cô Bác, Anh Chị nghĩ gây tiêu chảy (có thể đến từ chuyến du lịch gần đây, thức ăn, nguồn nước,…)?

Xét nghiệm

Xét nghiệm máu bao gồm xét nghiệm các chỉ số máu, hormon tuyến giáp, đường máu, chỉ số điện giải và hàm lượng Canxi trong máu.

• Thiếu máu: gợi ý mất máu, kém hấp thu, nhiễm trùng, u bướu.
• Bạch cầu ái toan tăng gợi ý nhiễm ký sinh trùng, bệnh dị ứng.

Xét nghiệm phân để kiểm tra các nguyên nhân gây táo bón như vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng, viêm và ung thư.

Các xét nghiệm chuyên biệt khác: định lượng mỡ trong phân trong 72 giờ, đánh giá khả năng dung nạp lactose, cấy ruột non, sinh thiết ruột non, đo thời gian vận chuyển ở ruột non, định lượng gastrin trong máu,…

Nội soi tiêu hóa

Nội soi đại – trực tràng hoặc nội soi đại tràng sigma giúp bác sĩ quan sát trực tiếp tình trạng bên trong lòng ống tiêu hóa dưới để loại trừ bệnh viêm ruột, hội chứng ruột kích thích, xuất huyết tiêu hóa, viêm loét đại tràng,…

Đối với các trường hợp nghi ngờ hoặc xuất hiện các khối u bên trong ống tiêu hóa các bác sĩ sẽ thực hiện sinh thiết làm giải phẫu bệnh trong quá trình nội soi tiêu hóa giúp xác định tỷ lệ phát triển thành ung thư nếu có.

Chẩn đoán hình ảnh

Một số phương tiện chẩn đoán hình ảnh thường được áp dụng trong thăm khám triệu chứng táo bón xen kẽ tiêu chảy như:

• Siêu âm bụng để loại trừ các vấn đề bất thường về cấu trúc của hệ tiêu hóa.
• Chụp X-quang bụng: giúp bác sĩ quan sát đường ruột có đang bị tắc nghẽn hay không.
• Chụp X-quang đại tràng cản quang: giúp bác sĩ quan sát toàn bộ đại tràng, chẩn đoán bệnh lý như sa trực tràng, các vấn đề về chức năng cơ và phối hợp cơ.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI giúp đánh giá chức năng các cơ trong quá trình đại tiện, chẩn đoán bệnh lý tiêu hóa dưới như sa trực tràng kiểu túi.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) ruột: có thể cần thiết để đánh giá vị trí, kích thước các khối u, ổ viêm loét và tình trạng hoạt động của ruột.

Điều trị táo bón xen kẽ tiêu chảy do nhiễm trùng tiêu hóa cấp tính

Bác sĩ có thể khuyên người bệnh sử dụng các dung dịch bù nước uống không kê đơn (OHS) giúp duy trì sự cân bằng chất lỏng và điện giải, men vi sinh probiotics có thể giúp khôi phục các vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh bị ảnh hưởng bởi nhiễm trùng.

Điều trị táo bón xen kẽ tiêu chảy do bệnh viêm ruột

Điều trị bệnh viêm ruột (IBD) nhằm mục đích giảm nhẹ triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng có thể bao gồm:

• Nội soi tiêu hóa và khám sức khỏe định ký theo chỉ định của bác sĩ.
• Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch để ngăn hệ thống miễn dịch tấn công mô lành ở ruột.
• Sử dụng thuốc trị tiêu chảy và thuốc nhuận tràng.
• Bổ sung dưỡng chất, bao gồm cả sắt, để phục hồi chất dinh dưỡng.
• Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để mở rộng ruột hẹp hoặc cắt bỏ các phần ruột bị bệnh.

Điều trị táo bón xen kẽ tiêu chảy do hội chứng ruột kích thích

Hiện nay chưa có một phương pháp điều trị nào có thể điều trị hoàn toàn hội chứng ruột kích thích, các phương pháp điều trị tốt nhất là làm giảm các triệu chứng bệnh lý thông qua phương pháp tâm lý, dùng thuốc hỗ trợ và thay đổi chế độ dinh dưỡng.

• Sử dụng thuốc chống trầm cảm, chẳng hạn như fluoxetine hoặc citalopram, để giảm lo lắng và căng thẳng.
• Dùng thuốc trị tiêu chảy, chẳng hạn như loperamide và diphenoxylate, để làm chậm các cơn co cơ trong đường tiêu hóa.
• Dùng thuốc chống co thắt, chẳng hạn như alkaloids belladonna và dầu bạc hà, để giảm cơn đau co thắt.
• Sử dụng chất cô lập axit mật, chẳng hạn như cholestyramine và colesevelam, nếu thuốc trị tiêu chảy không hoạt động tốt.
• Bổ sung chất xơ để tăng khối lượng phân và giúp đi tiêu dễ dàng hơn.
• Sử dụng thuốc nhuận tràng, chẳng hạn như lactulose hoặc polyethylene glycol 3350, để trị táo bón hoặc làm mềm phân.

Lưu ý: khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào để điều trị bệnh đều cần có chỉ định của bác sĩ.

• Mỗi lần chườm nóng hoặc chườm nóng lên bụng khoảng 15 phút để cảm thấy dễ chịu hơn.
• Uống đủ nước hàng ngày để giữ cân bằng lượng chất lỏng.
• Thường xuyên luyện tập thể dục từ nhẹ đến trung bình để giữ nhu động ruột ổn định.
• Trà gừng có thể làm dịu dạ dày, khó chịu ở bụng.
• Đun sôi gạo lứt và uống nước để khôi phục chất điện giải bị mất do tiêu chảy.

• Ăn bạc hà hoặc uống trà bạc hà giúp giảm triệu chứng buồn nôn.
• Ăn các sản phẩm từ sữa như kefir không hương vị hoặc sữa chua khi các triệu chứng nghiêm trọng nhất đã qua đi để cân bằng vi khuẩn có lợi cho đường ruột.
• Ăn nhiều chất xơ hơn để giúp di chuyển thức ăn dễ dàng hơn theo đường tiêu hóa.
• Tránh gluten nếu Cô Bác, Anh Chị mắc hội chứng không dung nạp thực phẩm này.

• Hãy thử thực hiện theo chế độ ăn kiêng FODMAP để giúp giảm các đợt đi tiêu không đều bao gồm giảm các loại thực phẩm như sữa, các loại đậu, trái cây và rau quả có nhiều đường đơn gọi là fructose.
• Uống men vi sinh như sữa chua giúp thúc đẩy vi khuẩn có lợi cho đường ruột.
• Hạn chế hút thuốc và uống rượu bia. Thuốc lá và rượu bia là các tác nhân phổ biến gây táo bón và tiêu chảy cũng như kích hoạt các triệu chứng của IBD hoặc IBS.
• Hạn chế căng thẳng, lo lắng.

• Uống ít nhất 2l nước/ngày.
• Luyện tập thể dục đều đặn
• Đảm bảo chất xơ trong chế độ ăn uống.
• Tránh ăn quá nhiều, ăn quá no.

• Uống men vi sinh như sữa chua thường xuyên để tăng cường sức khỏe đường ruột.
• Tránh để tâm lý căng thẳng, lo lắng.
• Tránh hút thuốc lá và uống rượu bia.